https://www.elculture.gr/blog/article/ovil-and-usman/
«Οβίλ και Ουσμάν»: Ένα ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Γέρου που ταράζει τα νερά
Μαρτίου 29, 2019 ● συνεντεύξεις
«Οβιλ και Ουσμαν»: Ενα ντοκιμαντερ του Δημητρη Γερου που ταραζει τα νερα
«Οι ήρωές μου είχαν γνωριστεί μέσω φέισμπουκ, οργάνωσαν τη φυγή τους και συναντήθηκαν στη Μόρια»
Κείμενο: Άννα Ρούτση
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Είναι νέοι, αισιόδοξοι κι ερωτευμένοι. Ιδανικά; Όχι! Γιατί είναι γκέι, το έχουν σκάσει από την πατρίδα τους, ο ένας από το Μπαγκλαντές ο άλλος από το Πακιστάν, και φτάνουν στη Μόρια της Μυτιλήνης. Περνούν δυσκολίες, όπως είναι αναμενόμενο, αλλά κάπου εκεί γνωρίζουν και τον Δημήτρη Γέρο. Ο διάσημος εικαστικός έχει εδώ και δεκαετίες σπίτι στο νησί και από τη στιγμή που ξεκίνησε η προσφυγική κρίση την έχει παρακολουθήσει από κοντά, κάνοντας παράλληλα εκατοντάδες φωτογραφίσεις και μιλώντας με πρόσφυγες και κατοίκους. Μια αρχικά σχεδιασμένη συνέντευξη με τους Οβίλ και Ουσμάν εξελίχθηκε σε κάτι πολύ περισσότερο: Έγινε σενάριο με τους ίδιους να πρωταγωνιστούν σε ένα ντοκιμαντέρ για το ταξίδι προς την ελευθερία, τη σχέση τους, την ομοφυλοφιλία και τα «προβλήματα» που εξ’ αιτίας της αντιμετωπίζουν, τη Μόρια, τη ζωή στους καταυλισμούς, την εκμετάλλευση.
Ο Δημήτρης Γέρος μου μετέφερε μια γεύση απ’ όλα τα παραπάνω, κάνοντας παράλληλα μια σύντομη αναδρομή σε προηγούμενες καλλιτεχνικές του δραστηριότητες:
00:16 / 00:30
Εσείς που περνάτε πολύ καιρό στο νησί εδώ και χρόνια, πώς βλέπετε απ’ όλες τις πλευρές το ζήτημα;
Οι δύο νεαροί μετανάστες ήταν η αφορμή για να δείξω και ένα μεγάλο μέρος του μεταναστευτικού. Μου μίλησαν για τους λόγους που τους ανάγκασαν να φύγουν από τις πατρίδες τους, το περιπετειώδες ταξίδι τους, το πώς ζουν στη Μόρια. Στη Μυτιλήνη ήρθαν, και συνεχίζουν να έρχονται, χιλιάδες πρόσφυγες που ουσιαστικά τους συναντάς στη χώρα και στον καταυλισμό που είναι δίπλα στο ομώνυμο χωριό. Οι ντόπιοι αρχικά τους βοήθησαν πολύ. Όταν το 2015 έφταναν 5 – 6 χιλιάδες καθημερινά, χωρίς οργανωμένες δομές υποδοχής και περπατούσαν χιλιόμετρα το κατακαλόκαιρο για να φτάσουν στη Μυτιλήνη και να δηλωθούν στην αστυνομία, πολλοί κάτοικοι τους έδιναν νερό, φρούτα, φαγητό, ό,τι μπορούσαν. Υπήρχαν βέβαια κι άλλοι, οι ασυνείδητοι, που εκμεταλλεύονταν την κατάσταση για να τους μεταφέρουν έναντι αδράς αμοιβής ή να τους πουλήσουν πανάκριβα το νερό ή τις κάρτες. Αλλά η πλειοψηφία βοηθούσε. Μετά ανέλαβαν οι ΜΚΟ για να «σώσουν» την κατάσταση. Οι ταλαίπωροι πρόσφυγες σιτίζονται με φαγητό που εμείς ποτέ δεν θα το τρώγαμε, έτσι μερικοί αναγκάζονται να κλέβουν ζώα, να κόβουν ελιές για καυσόξυλα προκειμένου να μαγειρέψουν και να ζεσταθούν. Οι περισσότεροι δεν έχουν νερό για να πλυθούν. Πετάνε σκουπίδια όπου να είναι, δεν σέβονται το μέρος που τους φιλοξενεί, επίσης, σε μικρό ποσοστό βέβαια, αλλά όπου συμβαίνει συνέχεια, εκδηλώνεται εγκληματικότητα μεταξύ τους και ήταν επόμενο οι ντόπιοι να δυσανασχετούν και να αντιδρούν.
Στην ταινία υπάρχουν ορισμένες λήψεις που δείχνουν αυτές τις συνθήκες. Πώς αποκτήσατε πρόσβαση;
Στη Μόρια απαγορεύεται να μπουν συνεργεία και ιδιώτες. Εγώ συνάντησα μερικούς που είχαν κάνει βίντεο με τα κινητά τους και μου τα παραχώρησαν. Ο κόσμος δεν γνωρίζει τι συμβαίνει εκεί γιατί δεν έχει πρόσβαση. Τσακωμοί, πετροπόλεμος, φωτιές, βρώμα, στοιβαγμένοι στις σκηνές, άθλιο φαγητό…
Έχετε πει για την ταινία σας ότι: «Η δύναμη με την οποία αντιμετωπίζουν τη ζωή (οι πρωταγωνιστές της) και το κουράγιο τους, με έκανε να δημιουργήσω αυτό το ντοκιμαντέρ προκειμένου να ενθαρρύνω και άλλους μουσουλμάνους να εκφραστούν ελεύθερα, χωρίς καμία ενοχή για την ιδιαιτερότητά τους και παράλληλα να δείξω την αγάπη, τη θλίψη, τη μοναξιά, την απελπισία αλλά και τη μεγάλη λαχτάρα για ελευθερία και ζωή που χαρακτηρίζει αυτά τα παιδιά». Πόσο άσχημη μπορεί να ήταν η κατάσταση στη χώρα τους, ώστε να φύγουν ως πρόσφυγες;
Στις μουσουλμανικές χώρες η ομοφυλοφιλία απαγορεύεται και τιμωρείται. Στο Μπαγκλαντές, για παράδειγμα, σκότωσαν έναν δικηγόρο υπάλληλο της αμερικανικής πρεσβείας που είχε οργανώσει εκεί ένα γκέι κίνημα. Όμως υπάρχει και μια μεγάλη αντίφαση σ’ αυτές τις κοινωνίες: Αν είσαι θηλυπρεπής έχεις άλλη αντιμετώπιση, μπορεί κάποιοι λίγοι να σε «κράζουν» αλλά οι περισσότεροι σε «επιθυμούν», σε προσκαλούν ακόμη και στα πάρτι των ανδρών για να τους «διασκεδάζεις» έναντι αμοιβής. Μπορείς να είσαι τραβεστί και να αλλάξεις φύλο, να γίνεις γυναίκα! Οι ήρωές μου είχαν γνωριστεί μέσω φέισμπουκ, οργάνωσαν τη φυγή τους και συναντήθηκαν στη Μόρια.
Και μετά, τι έγιναν ο Οβίλ και ο Ουσμάν;
Ο ένας έγινε τραβεστί κι άλλαξε φύλο στο Πρωτοδικείο Μυτιλήνης και ο άλλος παραμένει σύζυγος της τραβεστί. Εν τω μεταξύ πήραν άσυλο και τους έδωσαν σπίτι στη πόλη, όπου ζουν μαζί με άλλους ομοφυλόφιλους. Πάντως δεν νομίζω ότι ταλαιπωρήθηκαν ιδιαίτερα. Αντιθέτως, οι γκέι στη Μόρια έχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση από την υπηρεσία ασύλου και τις ΜΚΟ.
Αναφερθήκατε πριν στις ΜΚΟ κάπως δηκτικά. Γιατί;
Υπάρχει πολλή διαφθορά και αλητεία σε πολλές ΜΚΟ. Στη Μυτιλήνη το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Δυστυχώς μοιάζει να είναι απαραίτητες, αφού η κυβέρνηση δεν μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά, ακόμα και τα ειδικά κονδύλια δεν κατάφερε να τα απορροφήσει λόγω ανικανότητας. Σε πολλές οργανώσεις πάνε άνθρωποι συχνά με μεγάλους μισθούς που κάνουν τζάμπα διακοπές, καπνίζουν χόρτο, είναι όλη νύχτα στα μπαρ και ψάχνουν συντρόφους. Τα χρήματα π.χ. που παίρνει μια εταιρεία για να φτιάχνει φαγητό, δεν έχουν σχέση με αυτό που τους προσφέρει. Δεν δικαιολογούνται τα χρήματα που εισπράττουν. Για παράδειγμα, ενώ σχεδόν κανένας μετανάστης δεν πλένει τα δόντια του υπάρχει μια ΜΚΟ για την υγιεινή του στόματος των μεταναστών! Στις υπαίθριες βρύσες της Μόρια θα βρει κανείς εκατοντάδες βούρτσες και οδοντόπαστες πετάμενες, τις δοκιμάζουν και τις πετάνε. Είναι άνθρωποι με πολύ χαμηλό επίπεδο, θρησκόληπτοι και χωρίς πληροφορίες για το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο.
Είναι αυτή η πρώτη σας σοβαρή σκηνοθετική δουλειά, αν και το 1977 είχατε κάνει μια ακόμη μικρού μήκους ταινία, το Yeros by Yeros. Έχετε κάνει σκηνικά και κοστούμια σε ταινία μυθοπλασίας και στο θέατρο. Αλλά επίσης δεν είναι καθόλου νέο το πώς επιλέγετε και να διαμαρτυρηθείτε μέσα από την τέχνη, έχετε πλούσιο ιστορικό, έτσι δεν είναι;
Το 1969 είχα κάνει έκθεση με έργα διαμαρτυρίας κατά της χούντας στο Γκαίτε της Θεσσαλονίκης και το ‘70 στη Νέα Γκαλερί της Αθήνας. Είχε προηγηθεί στην ίδια γκαλερί η έκθεση του Βλάση Κανιάρη με κόκκινα γαρίφαλα και γύψο. Οι δημοσιογράφοι είχαν καταλάβει το νόημα και οι εκθέσεις μου είχαν μεγάλη προβολή και αποδοχή από το κοινό. Το 1980 στην πρώτη έκθεσή μου που έγινε στην Κύπρο, μετά την κατάληψη από τους Τούρκους, είχα τυπώσει μια αφίσα με εμένα ντυμένο τσολιά, μετά έγινε μόδα και σάτιρα η εμφάνιση του κάθε τυχάρπαστου ντυμένου με την εθνική ενδυμασία. Με εκείνη τη φωτογραφία ήθελα να δείξω τους δεσμούς της Ελλάδας με την Κύπρο. Έχω κάνει μια έκθεση με έργα που έδειχναν λεκέδες ως διαμαρτυρία κατά του κίτρινου Τύπου. Ήταν οι «λεκέδες» που δεχόμουν, όταν άνοιγα μια εφημερίδα. Πριν δυο χρόνια στην γκαλερί Σκουφά της Αθήνας παρουσίασα μια ακόμη έκθεση-διαμαρτυρία, έδειχνα με ασπρόμαυρους πίνακες πρόσφυγες και μετανάστες να θαλασσοπνίγονται και πίνακες με πιθήκους που είχαν προφίλ γνωστών πολιτικών που επέρδοντο. Γιατί αυτή, δυστυχώς, είναι η σημαντικότερη παραγωγή τους, τα αέρια, και όχι να ασχολούνται με τα προβλήματα της χώρας, προβλήματα που εκείνοι δημιούργησαν.
Τι σας αρέσει στην εποχή μας;
Δε μου αρέσουν πολλά, κι όσο περνάει ο καιρός μου φαίνεται πως γίνομαι μισάνθρωπος. Οι άνθρωποι έχουν αλλάξει πολύ και δεν αντέχονται. Έχουν γίνει επιθετικοί, αγενείς, αμόρφωτοι, απομονωμένοι. Δεν κυκλοφορώ πολύ, δεν υπάρχουν πια πολλά πράγματα που να με ενδιαφέρουν, εξάλλου έχω δει αρκετά και έχω ζήσει πολύ έντονα από μικρός. Από τα 15 μου ζω με δικά μου χρήματα. Το ‘70 ζούσα ήδη τους μισούς μήνες του χρόνου στη Μύκονο. Έχω κάνει τα πάρτι μου, έχω ξεσαλώσει, έχω ξημερωθεί στις ντίσκο… Τώρα προσπαθώ να βάλω σε τάξη και να τελειώσω διαφορετικά θεματικά έργα που έχω στη μέση, ζωγραφικά και φωτογραφικά.
Info:
Μετά το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι «Οβίλ και Ουσμάν» ταξιδεύουν σε φεστιβάλ του εξωτερικού, αρχίζοντας από τη Βαρσοβία και φτάνουν μέχρι τη Βόρεια Αμερική. Η ταινία έχει επίσης μεταφραστεί στα ισπανικά κι έχει πάρει διανομή στη Λατινική Αμερική.
